De ontvangers van de erepenning van 's-Hertogenbosch 1814

Paragraaf 3: De ontvangers van de erepenning van 's-Hertogenbosch 1814

Per K.B. van 23 september 1814 is aan 42 burgers van 's-Hertogenbosch, Vught, Engelen en Orthen de beloningspenning verleend. Op 18 november 1814 werd door de gouverneur van de provincie Noord-Brabant, mr. Karel Gerard Hultman deze beloningspenning aan onderstaande 42 personen uitgereikt. Bij verschillende namen heb ik alle voorkomende spellingsmethoden neergezet om eventuele misverstanden te voorkomen.

• Hendricus Aarts (Vught)
• Jan F. Abbema ('s-Hertogenbosch)
• Francis van den Akker ('s-Hertogenbosch)
• D. Antonie Aldrogge(n) ('s-Hertogenbosch)
• A.L. Aldrogge(n) ('s-Hertogenbosch) (Broer van D. Antonie Aldrogge(n). Exemplaar in bezit van Museum Militaire Traditie Driebergen, incl. document op naam. Broer van A.L. Aldrogge(n).)
• F. Bloemendaal ('s-Hertogenbosch) (Zwaar gewond geraakt.)
• Hendricus Boere(n) ('s-Hertogenbosch)
• Huy(ij)bert Boere (Vught)
• Jan Boere(n) (Vught) (Naam is op de penning gegraveerd.)
• Philip du Bos(e)c ('s-Hertogenbosch)
• Petrus Andrianus van Bruggen ('s-Hertogenbosch)
• Frederik Brac(k) ('s-Hertogenbosch)
• Willen Caldenhoven ('s-Hertogenbosch)
• Comelis van Calker (Engelen)
• Jan Francis van Dal ('s-Hertogenbosch)
• Jan van Duuren ('s-Hertogenbosch)
• Jan George Fack ('s-Hertogenbosch)
• Petrus Gloudemans (Vught)
• Johannes Goetsch ('s-Hertogenbosch) (Zwaar gewond geraakt.)
• Hendrik Henmings ('s-Hertogenbosch)
• Adrianus van Hoften ('s-Hertogenbosch) (Schipper.)
• Willem Pieter Hubert ('s-Hertogenbosch) (President schippersgilde, hoofd van de oproerige beweging in Den Bosch.)
• J. de Jong ('s-Hertogenbosch) (Zwaar gewond geraakt.)
• Johannes Kwakx ('s-Hertogenbosch) (Zwaar gewond geraakt.)
• Philip van der Mey(ij)den ('s-Hertogenbosch)
• Johannes van Mol ('s-Hertogenbosch)
• Piet Perkin (Vught)
• Jan Roeland Sr. ('s-Hertogenbosch)
• Jan Roeland Jr. ('s-Hertogenbosch)
• H. van Rooy ('s-Hertogenbosch)
• Christiaan Satter (Vught) (Broer van Petrus Satter.)
• Jan Hendrik Satter (Vught)
• Petrus Satter (Vught) (Broer van Christiaan Satter.)
• Marinus van Someren (Vught)
• Jan Schrijnens ('s-Hertogenbosch)
• Johannes van Toer ('s-Hertogenbosch)
• Petrus van der Vloot (Vught)
• Hendrikus van Vlijmen (Orthen)
• Johannes Vervoort (Vught)
• Matthijs Verheyden (Vught)
• Carel Westenburger ('s-Hertogenbosch) (Naam is op de penning gegraveerd.)
• Willem Wierts ('s-Hertogenbosch)

De penning wordt uitgereikt op 18 november 1814, 'de heuchelijke Geboortedag van de Koninklijke Gemalinne van onzen geliefden Souverein', de verjaardag dus van Wilhelmina van Pruisen, echtgenote van Willem I. De uitreiking vindt 's ochtends plaats op het Bossche stadhuis en 's avonds is er een feest ter ere van de decorandi. In het artikel Jhr. Mr. A.F.O. van Sasse van IJsselt genaamd "'s-Hertogenbosch" over de inname van 's-Hertogenbosch in 1814 zijn heel veel verschillende namen genoemd maar er zijn slecht 42 beloningspenningen uitgereikt. Ik heb getracht dit verschil uit te zoeken en wat de daadwerkelijke reden achter de toekenning van deze beloningspenning is geweest. Hiervoor heb ik de verschillende namen in een matrix gezet en gekeken in welke hoedanigheid desbetreffende persoon wordt vermeld ten tijde van de bevrijding van 's-Hertogenbosch in 1814. Dit heeft de onderstaande (download) matrix opgeleverd waarin in het groen zijn aangegeven de namen van degenen die daadwerkelijk de beloningspenning van 's-Hertogenbosch in 1814 hebben ontvangen.

Bovenstaande matrix toont een aantal opmerkelijke punten ten aanzien van de toekenning van de beloningspenning van 's-Hertogenbosch in 1814:

• Men hoefde niet op de lijst van personen te staan als samengezworenen van het eerste uur die Willem Hubert op 20 februari 1814 aan de Soevereine Vorst overhandigde.
• Men hoefde ook niet een van de begeleiders te zijn van een van de drie Pruisische bataljons bij de inname van de Vughter- en Hinthamerpoort op 26 januari 1814.

Ook in artikel van Jhr. Mr. A.F.O. van Sasse van IJsselt (Zie paragraaf 1: De geschiedenis achter de erepenning van 's-Hertogenbosch 1814) staan een aantal citaten vermeld v.w.b. de verrichte daden van bepaalde personen. Als we de daden van deze personen gaan vergelijken met de lijst van ontvangers van de beloningspenning van 's-Hertogenbosch, dan zien we een aantal vreemde ("tegenstrijdige") punten:

• Op bladzijde 17 wordt vermeld dat veldwachter Jan van Boelen in opdracht van Von Kretschmer de stad 's-Hertogenbosch is binnengegaan om een brief om inlichtingen aan Willem Hubert te overhandigen. Hij is onopgemerkt de stad binnen gegaan en is 2 dagen later weer teruggekeerd. Jan van Boelen heeft geen beloningspenning ontvangen.
• Op bladzijde 17 wordt tevens vermeld: "Hubert wist daarna nog dagelijks enkelen zijner vertrouwelingen met gelijk doel naar de belegeraars af te vaardigen. Een dier vertrouwelingen was de Bossche schipper Adrianus van Hoften, hiervoren reeds genoemd. De saamgezworenen Hendrik Hooggreef en Willen Caldenhoven lieten dezen den 16en Januari 1814 met behulp van den Bosschen molenaar Willem Blok van den wal van het bastion Oliemolen met een touw naar beneden....." Hendrik Hooggreef en Willem Caldenhoven ontvangen wel een beloningspenning, molenaar Willem Blok niet.
• Op bladzijde 18 wordt vermeld dat Jan Roeland sr. wordt op 18 januari 1814 op de Markt gevangen genomen en naar de Citadel afgevoerd. Dit werd gedaan om de samenzweerders schrik aan te jagen. Jan Roeland ontvangt wel de beloningspenning.
• Op bladzijde 18 wordt tevens vermeld: "............denkende dat hij in 's vijands handen gevallen of verongelukt was, (omdat hij, als gezegd, niet op den afgesproken tijd was teruggekomen), twee hunner, zijnde Fack en Carel Westenburger, naar Von Hobe gezonden met verzoek, dag en uur te bepalen, waarop hij Den Bosch zou willen innemen.." Vreemd genoeg ontvang Fack Westenburger geen beloningspenning en Carel Westenburger wel. Mogelijk dat het verschil wordt gemaakt in het feit dat: "...en zonden om die reden op Zondag 23 Januari in zijne plaats Carel Westenburger met het plan van aanval naar den Pruisischen bevelhebber."
• Op diezelfde bladzijde 18 wordt vermeld: "Behalve genoemde boodschappers, maakten zich ook Jan F. Abbema en de molenaar Coolen verdienstelijk door de Geallieerden op de hoogte te brengen van alles wat voor de inneming van Den Bosch noodzakelijk was; ......." Ook hier ontvangt vreemd genoeg Jan F. Abbema wel de beloningspenning en molenaar Coolen niet.
• Op bladzijde 20 wordt vermeld: ""..........even nadat het reeds aan de eerst binnengedrongen Pruische tirailleurs en de Bossche saamgezworenen (van wie zich daarbij in het bijzonder onderscheidde de metselaar Jan Philip Zimmermann) was gelukt de Franschen in de citadel terug te drijven." Jan Philip Zimmermann ontvangt hiervoor geen beloningspenning.

De matrix en de tegenstelling in het artikel geven geen duidelijk beeld wat de daadwerkelijke redenen zijn geweest om in aanmerking te komen voor de beloningspenning van 's-Hertogenbosch 1814.

Ook in het Staatkundig dagblad van het Departement der Monden van den Rhijn van 1 maart 1814 worden wel weer de nodige heldendaden van ontvangers van beloningspenning van 's-Hertogenbosch beschreven, maar de documenten met de daadwerkelijke onderbouwde reden van de uitreiking van de beloningspenning van 's-Hertogenbosch in 1814 heb ik helaas niet kunnen achterhalen. In het dagblad der Provincie Brabant van 22 november 1814 (zie volgende bladzijde) wordt er wel melding gemaakt van ingediende voordrachten (2e kolom: Gezien het omstandig verslag op den 20 April jl. No. 14, door de toenmalig Commissaris-Generaal van Brabant ingezonden en tevens disponerende op de successievelijk ingezonden rekwesten van Johannes van Duren en Philippus Dubosc .................) maar ook deze lijsten c.q. rekwesten heb ik tot op heden nog niet kunnen achterhalen.

In het "DAGBLAD der PROVINCIE BRABAND No. 86" van dinsdag 22 november 1814 wordt uitgebreid verslag gedaan van de uitreiking van de beloningspenning.

Ook in het jaarboek van 's-Hertogenbosch 1814 wordt melding gemaakt van de uitreiking van de beloningspenning aan 42 uit Den Bosch en Vught afkomstige inwoners. 

Een exemplaar uit een oude veiling catalogus (welke is mij onbekend) draagt de naam Jan Boeren. Overigens is dit exemplaar opnieuw geveild in 1999. Als de betrokkene deze naam heeft laten graveren, wat overigens bij deze beloningspenning ongebruikelijk was, dan zou je aannemen dat deze naam juist wordt gegraveerd. De vraag is dan ook waarom Dr. Bax. in zijn lijst Jan Boere schrijft, dezelfde naam als die van Hedricus en Huyhert Boere, allemaal dus zonder "n" als laatste letter. Het dagblad van de provincie Branbant en het jaarboek van 's-Hertogenbosch schrijven beide de namen met een "n". De beloningspenning van Jan Boeren is trouwens niet de enige penning die is voorzien van zijn naam. Hetzelfde schijnt te zijn gedaan met de penning van Carel Westenburger. Op https://www.bossche-encyclopedie.nl/straten/westenburgerweg.htm wordt ook gesproken over "De keerzijde heeft de tekst: 'SHERTOGENBOSCH / 26 JAN 1814', waarboven ingegraveerd de naam van de decorandus".

De naam D. Antonie Aldrogge lijkt bevestigd door een aanwinst van het Museum Militaire Traditie in Driebergen, waar twee bezoeksters de medaille, waarvan het lint ontbreekt, en een miniatuur van 8 mm doneerden. Tevens was een document bijgevoegd. Op dit document staat de naam D.A. Aldroggen met een "n" als laatste letter. Van deze dames hoorde de secretaris dat een broer van Aldrogge(n) eveneens de beloningspenning ontving. Dit leert ons dat D.A. en A.L. Aldrogge (of Aldroggen) broers waren. Ook Christiaan en Petrus Satter blijken broers van elkaar geweest te zijn volgens een genealogie site. 

Afbeelding van de voorzijde van de erepenning 's-Hertogenbosch 1814 afkomstig van internetsite https://www.verbove.nl/genealogy/getperson.php?personID=I180&tree=a1

Na 50 jaar werd Adrianus van Hoften ten tweede male voor zijn daden geëerd. In 1864 ontving Adrianus van Hoften een zilveren penning van 65 millimeter met op de voorzijde het wapen van 's-Hertogenbosch, bekroond door een buste van koning Willem III, geflankeerd door een vrijheidsstrijder met lans en hoed en een staande leeuw met een vlag en het omschrift: VAN VREEMDE OVERHEERSCHING VERLOST 26 JAN 1814 ONDER DE REGERING VAN KONING WILLEM I. Op de keerzijde binnen een lauwerkrans het opschrift: DE STAD 's-Hertogenbosch AAN HAREN VERDIENSTELIJKEN BURGER Adrianus van Hoften. De penning is vervaardigd en overhandigd door het stadsbestuur van 's-Hertogenbosch vanwege het feit dat Adrianus van Hoften op 26 januari 1814 de koorden van de valbrug bij de Vughterpoort... doorhakte en daarmee de belegerde Pruisische troepen toegang tot de stad verschafte, die door Franse troepen bezet was. Deze penning is in het bezit van het Noordbrabants Museum.

De voorzijde van de penning uitgereikt aan Adrianus van Hoften in 1864, https://www.thuisinbrabant.nl/object/noordbrabants-museum/07046

De achterzijde van de penning uitgereikt aan Adrianus van Hoften in 1864, 1864, https://www.thuisinbrabant.nl/object/noordbrabants-museum/07046

Naast Adrianus van Hoften werden in 's-Hertogenbosch ook nog 3 andere helden op een andere wijze geëerd. In 's-Hertogenbosch zijn namelijk 3 straten naar 3 gedecoreerden helden vernoemd:

• De Willem Hubertstraat.
• De Westenburgerweg.
• De Van Hoftenstraat.

Enige biografische gegevens van de belangrijkste personen:

Christiaan Satter:

• Geboren op 21 november 1790 te 's-Hertogenbosch.
• Gedoopt op 21 november 1790.
• Vader: Johannes Satter (geboren 11 juni 1757 Namur; overleden 25 november 1829 Vught).
• Moeder: Suzanna Berche (geboren 20 augustus 1756 Valkenswaard, overleden 17 december 1799 Vught).
• Trouwde op 1 december 1816 met Johanna Maria Schendeler (geboren 24 januari 1790 's-Hertogenbosch wonende te Vught; overleden 21 augustus 1843 Vught).
• Overleden 19 mei 1863 te Vught.

Loopbaan:

• Kleermaker 1830, 1844, 1863.
• Barbier 1834, 1860.

Woonplaats(en):

• Vught.

Overige bijzonderheden:

• Christiaan heeft in de gevangenis Oostereind ("de Krententuin") in Hoorn gezeten van 9 januari 1846 tot 18 november 1847. Hij was veroordeeld op 17 december 1845 voor "Eenvoudige diefstal: 2 jaar en kosten" voor het stelen van 4 eendvogels.
  
  

Petrus Satter:

• Geboren op 4 november 1792 te 's-Hertogenbosch.
• Gedoopt op 4 november 1792.
• Vader: Johannes Satter (geboren 11 juni 1757 Namur; overleden 25 november 1829 Vught).
• Moeder: Suzanna Berche (geboren 20 augustus 1756 Valkenswaard, overleden 17 december 1799 Vught).
• Trouwde op 11 april 1813 met Christina de Graaff (geboren 2 maart 1792 's-Hertogenbosch).
• Overleden 3 juni 1851 te 's-Hertogenbosch.

Loopbaan:

• Arbeider 1816.
• Kleermaker 1812, 1820.
• Metselaar(sknecht) 1822, 1851.

Woonplaats(en):

• 's-Hertogenbosch.

Willem Pieter Hubert:

• Geboren in oktober 1762 te 's-Hertogenbosch.
• Gedoopt op 27 oktober 1762 te 's-Hertogenbosch.
• Vader: Willem Hubert (geboren 5 oktober 1736 te 's-Hertogenbosch).
• Moeder: Sara Catharina Brans.
• Overleden op 3 april 1820 te Landgoed Langenhuizen te Rosmalen.

Loopbaan:

• Aannemer te 's-Hertogenbosch. 
  
• Lid Comité Batave te 's-Hertogenbosch, 1794.
• Lid municipaliteit van 's-Hertogenbosch, vanaf 1795.
• Lid Vergadering van provisionele representanten van het Volk van Bataafs Brabant, van 20 juni 1795 tot 24 augustus 1795 (vergadering van provisionele representanten).
• Lid Vergadering van representanten van het Volk van Bataafs Brabant, van 1 januari 1796 tot 29 januari 1798.
• Gedeputeerde ter Staten-Generaal, van 1 januari 1796 tot 1 maart 1796 (voor Brabant)
• Lid Eerste Nationale Vergadering, van 1 maart 1796 tot 1 september 1797 (voor het district 's-Hertogenbosch).
• Griffier vredegerecht te 's-Hertogenbosch, vanaf 1814.
• Lid gewapende burgerwacht te 's-Hertogenbosch.
• Lid comité van (domeinen en) financiën, van 27 juli 1795 tot 16 februari 1798.
• Lid commissie van algemeen welzijn, informatie en organisatie van Brabant, van 5 januari 1796 tot 11 april 1796 (vergadering van representanten).
• President Schipperscorporatie te 's-Hertogenbosch, 1813.Woonplaats(en):
• 's-Hertogenbosch.
• Rosmalen.
  

Overige bijzonderheden:

• Bossche houthandelaar. Ontpopte zich samen met Pieter Vreede vanaf januari 1795 tot een belangrijke leider van de beweging die (met succes) eiste dat Staats Brabant eenzelfde staatkundige status zou krijgen als de oude zeven provinciën. Historicus Simon Schama omschreef zijn stijl in deze periode wel als "militant en plebeïsch".
• Hij stond in 1813 aan het hoofd van 240 Bosschenaren die verklaarden ervoor te waken dat de vorst, die hen zal regeren, 'Hollands bloed door de aderen stroomt'.
• Zijn vader was voortimmerman en stadsarchitect te 's-Hertogenbosch en schepen van die stad.
• De Willem Hubertstraat te 's-Hertogenbosch is naar hem vernoemd.